Συνέντευξη με τον Ψυχίατρο – Ψυχοθεραπευτή Ιωάννη Χιώτη
Ο Αντώνης Χιώτης, οραματίστηκε και ίδρυσε το 1975, την πιο σύγχρονη Ψυχιατρική Κλινική στο Νομό Τρικάλων. Την Κλινική «Αντώνιος Χιώτης» έχει αναλάβει ο γιος του, Ιωάννης Χιώτης, που συνεχίζει το πετυχημένο του έργο ως ψυχίατρος – ψυχοθεραπευτής, έχοντας για οδηγό του, τις ηθικές αρχές και κοινωνικές αντιλήψεις προσφοράς που ο πατέρας του τον δίδαξε. Ο ρόλος των Ψυχιάτρων παραμένει κεντρικός και ουσιαστικός μέσα σ’ ένα σύνθετο και απαιτητικό περιβάλλον, που πέραν της σύγχρονης γνώσης και της καταρτισμένης συνεχούς εκπαίδευσης απαιτεί αγάπη για τον συνάνθρωπο. Επισκεφθήκαμε τον κ. Ιωάννη Χιώτη στο ιατρείο του και μας παραχώρησε μια εφ’ όλης της ύλης συνέντευξη.
Κ. Χιώτη σας ευχαριστούμε θερμά για τη συνέντευξη που μας παραχωρείτε. Εμείς σας γνωρίζουμε ως ψυχίατρο αλλά και ως άνθρωπο. Πείτε μας όμως, λίγα λόγια για εσάς και την πορεία σας μέχρι σήμερα για τους αναγνώστες μας.
Σας ευχαριστώ και εγώ που μου δίνετε την ευκαιρία να συστηθώ ξανά, αλλά και να ενημερώσω το κοινό σας για ζητήματα που άπτονται της Ψυχιατρικής. Πιστεύω ότι η ειδικότητα μου είναι πάντα ενδιαφέρουσα για τους αναγνώστες, πόσο μάλλον τα τελευταία χρόνια που βλέπουμε ότι ανακύπτουν συχνά ζητήματα που σχετίζονται με το επιστημονικό της αντικείμενο. Όσον αφορά την προσωπική μου πορεία: Το 2002, αποφοίτησα από την Ιατρική Σχολή Αθηνών. Έκανα το κύριο κομμάτι της ειδικότητας μου στο Νοσοκομείο Ευαγγελισμός, στην Αθήνα. Παράλληλα εκπαιδεύτηκα στη γνωσιακή ψυχοθεραπεία και τη συμπεριφορική θεραπεία των διαταραχών άγχους. Είμαι κάτοχος δύο μεταπτυχιακών τίτλων (Master): ο ένας στην Προαγωγή Ψυχικής Υγείας – Πρόληψη Ψυχικών Διαταραχών και ο άλλος στη Διοίκηση Μονάδων Υγείας. Το 2013, άνοιξα το ιατρείο μου στα Τρίκαλα επί της οδού Μιαούλη 31. Το 2018, ανέλαβα τη διεύθυνση της κλινικής. Πρόσφατα εξελέγην αντιπρόεδρος της Ένωσης Ψυχιατρικών Κλινικών Ελλάδας.
Έχει παρατηρηθεί ότι οι ψυχικές διαταραχές έχουν αυξηθεί δραματικά ειδικά την τελευταία δεκαετία. Με βάση λοιπόν την εμπειρία σας, είναι εύκολη η αναζήτηση αλλά και η πρόσβαση στη βοήθεια;
Οι ψυχικές διαταραχές παρουσιάζουν όντως αυξητική τάση τις τελευταίες δεκαετίες. Αρκεί να αναφερθεί ότι η κατάθλιψη επηρεάζει σε παγκόσμιο επίπεδο πάνω από το 10% των ανθρώπων και αποτελεί πλέον την κυριότερη αιτία αναπηρίας. Το σημαντικό ίσως εμπόδιο στην πρόσβαση των ασθενών στις Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας είναι το στίγμα της ψυχικής νόσου. Οι άνθρωποι εξακολουθούν να βλέπουν τον Ψυχίατρο ως ταμπού. Αυτό έχει ως συνέπεια να καθυστερεί η διάγνωση και να ταλαιπωρούνται για μεγάλο διάστημα από συμπτώματα τα οποία θα μπορούσαν εύκολα να περιοριστούν ή και να ιαθούν. Πλέον στην Ελλάδα υπάρχουν αρκετές δομές Ψυχικής Υγείας, τόσο στον ιδιωτικό, όσο και στο Δημόσιο τομέα. Υπάρχουν βέβαια αρκετά προβλήματα που έχουν να κάνουν με τη χρηματοδότηση, στελέχωση, οργάνωση και διασύνδεση αυτών των δομών, αλλά και την έλλειψη εξειδικευμένων υπηρεσιών (π.χ. για έφηβους ή ηλικιωμένους), κυρίως στην επαρχία.
Τα τελευταία χρόνια καταγράφεται αύξηση των βίαιων εγκλημάτων, αλλά αυτό που άλλαξε κυρίως είναι η εκτεταμένη προβολή τους από τα ΜΜΕ και τα μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης. Ακούγονται πολλές υπερβολές και ανακρίβειες.
Μιλήστε μας για τις συνέπειες της πανδημίας στην ψυχολογία των πελατών σας, και ιδιαίτερα των Τρικαλινών.
Η πανδημία επηρέασε κάθε τομέα της ζωής (την εργασία, την οικονομική κατάσταση, την επικοινωνία, τη χρήση Κοινωνικών Δικτύων κ.λ.π). Δημιούργησε συναισθήματα φόβου, ανασφάλειας, αμφιβολίας, καχυποψίας που οδήγησαν σε συγκρούσεις, τόσο στο στενό κύκλο των ανθρώπων (διαπροσωπικές σχέσεις, οικογένεια), όσο και στην κοινωνία (σχέση πολιτών – κράτους, διαμόρφωση «στρατοπέδων» εμβολιασμένων – αντιεμβολιαστών). Όλα αυτά είχαν ως συνέπεια την επιδείνωση της ψυχικής υγείας. Οι μελέτες των τελευταίων 2 χρόνων καταγράφουν σημαντική αύξηση των διαταραχών κατάθλιψης και άγχους, σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι Τρικαλινοί έχουν κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, με σημαντικότερα ίσως την έντονη κοινωνικότητα και εξωστρέφεια. Από τη μία, τα χαρακτηριστικά αυτά βοήθησαν στην πανδημία, αφού δημιούργησαν ένα υποστηρικτικό δίκτυο, όπου ο καθένας μπορούσε να εκφραστεί, να μοιραστεί την εμπειρία του και ν’ ανταλλάξει απόψεις. Από την άλλη όμως, ίσως συνέβαλλαν στη διάδοση αναληθών πληροφοριών και στη λήψη αποφάσεων που δεν ήταν ιατρικά ορθές.
Ζούμε σε μια εποχή που στην Ελλάδα μετά από 3 χρόνια πανδημίας, γίνονται καθημερινά ειδεχθή και αποτρόπαια εγκλήματα. Πως συνδέεται η Ψυχοπαθολογία με το έγκλημα;
Η αλήθεια είναι ότι τα τελευταία χρόνια καταγράφεται αύξηση των βίαιων εγκλημάτων, αλλά αυτό που άλλαξε κυρίως είναι η εκτεταμένη προβολή τους από τα ΜΜΕ και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ακούγονται πολλές υπερβολές και ανακρίβειες. Κάποιες ψυχικές διαταραχές (π.χ. ψυχώσεις, εξάρτηση ουσιών) όντως αυξάνουν την πιθανότητα για βίαια εγκλήματα, η αύξηση όμως αυτή δεν είναι πολύ σημαντική. Τα περισσότερα εγκλήματα διαπράττονται από ανθρώπους «της διπλανής πόρτας», χωρίς σοβαρές ψυχικές διαταραχές, οι οποίοι υποκινούνται από κοινά συναισθήματα ζήλιας, φθόνου, απληστίας, εκδικητικότητας…
Ο ψυχίατρος - ψυχοθεραπευτής μπορεί να αποτελέσει ένα σταθερό πρόσωπο στη ζωή του θεραπευόμενου, αλλά δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να θεωρηθεί ότι μπορεί να υποκαταστήσει τους σημαντικούς ανθρώπους της ζωής του, όπως τους φίλους και την οικογένεια.
Ένας ψυχίατρος προσεγγίζει τον ασθενή με ποια κριτήρια;
Ο ψυχίατρος προσεγγίζει τον ασθενή με την υποστηρικτική του στάση, την ενσυναίσθηση, την κατανόηση. Είναι εκεί, όχι για να υποδείξει στον θεραπευόμενο τι να κάνει στη ζωή του, αλλά για να τον βοηθήσει να ξεπεράσει τα συμπτώματα, ώστε να μπορεί ο ίδιος ν’ αποφασίσει και να κάνει τις επιλογές του. Η σχέση ψυχιάτρου – ασθενή είναι, και πρέπει να παραμένει σ’ όλη τη διάρκεια της, επαγγελματική. Ο ψυχίατρος – ψυχοθεραπευτής μπορεί να αποτελέσει ένα σταθερό πρόσωπο στη ζωή του θεραπευόμενου, αλλά δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να θεωρηθεί ότι μπορεί να υποκαταστήσει τους σημαντικούς ανθρώπους της ζωής του, όπως τους φίλους και την οικογένεια.
Πόσο δύσκολη έχει γίνει η δουλειά του Ψυχιάτρου και ποιες είναι οι πιο συνηθισμένες αιτίες που οδηγούν κάποιον στο ιατρείο σας;
Μπορώ να πω ότι η δουλειά του Ψυχιάτρου έχει γίνει σε κάποιους τομείς πιο εύκολη και σε άλλους πιο δύσκολη. Πιο εύκολη γιατί υπάρχει πλήθος θεραπειών (σύγχρονων φαρμάκων, ψυχοθεραπευτικών μεθόδων) και δεδομένων που υποστηρίζουν τη χρήση τους. Οι κοινές ψυχικές διαταραχές (άγχος, κατάθλιψη) μπορούν να θεραπευτούν, ενώ και για τις πιο σοβαρές χρόνιες νόσους διαθέτουμε πολλά και αποτελεσματικά όπλα στη φαρέτρα μας. Αυτό που κάνει τη δουλειά μας δύσκολη είναι ότι χάνεται η κοινωνική συνοχή και η μέριμνα για τους λήπτες των υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Οι ασθενείς με ψυχικές νόσους είναι συχνά άνεργοι και ανασφάλιστοι. Οι οικονομικοί πόροι που διατίθενται για την ψυχική υγεία είναι περιορισμένοι και δυστυχώς, η Ψυχιατρική αποτελεί διαχρονικά τον «φτωχό συγγενή» των ιατρικών ειδικοτήτων. Στο δεύτερο σκέλος της ερώτησης θα απαντούσα ότι οι ψυχικές διαταραχές αρκετά συχνά προκύπτουν χωρίς σαφώς καθορισμένα αιτία. Αν προσπαθούσαμε να προσδιορίσουμε τις πιο συνηθισμένες εμφανείς αιτίες που οδηγούν τους ανθρώπους στον Ψυχίατρο, θα έλεγα ότι είναι τα προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις και στη σωματική υγεία.
Θα πρέπει να κατανοήσουμε όλοι ότι οι ψυχικά ασθενείς έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους άλλους ανθρώπους και μπορούν, με την κατάλληλη βοήθεια, να έχουν μια απόλυτα φυσιολογική ζωή.
Έχετε προσφέρει μεγάλο έργο τα προηγούμενα χρόνια και μέσω του ιατρείου σας, αλλά και μέσω της Κλινικής «Αντώνη Χιώτη» που πρόσφατα ανακαινίστηκε. Ποιο είναι το έργο που έχει προσφέρει στην κοινωνία των Τρικάλων και της Καρδίτσας;
Η κλινική λειτουργεί στα Τρίκαλα από το 1975 και έχει προσφέρει όλα αυτά τα χρόνια υπηρεσίες σε χιλιάδες συνανθρώπους μας με ψυχικές διαταραχές κάθε τύπου (ψυχώσεις, συναισθηματικές διαταραχές, άνοια, εξαρτήσεις κ.λ.π). Δεχόμαστε ασθενείς όχι μόνο από τα Τρίκαλα και την Καρδίτσα, αλλά από πολλές ακόμα περιοχές της χώρας. Θεωρώ ότι η κλινική έχει αποδείξει με το διαχρονικό της έργο ότι αποτελεί ένα στήριγμα, τόσο για τους ασθενείς με αυτές τις νόσους, αλλά και για τις οικογένειες τους.
Ποιες είναι οι παροχές της Ψυχιατρικής Κλινικής «Αντώνιος Χιώτης»;
Η κλινική παρέχει σύγχρονες μεθόδους θεραπείας των ψυχικών νόσων. Οι ψυχίατροι προσπαθούμε να προσφέρουμε εξατομικευμένη φροντίδα, ανάλογα με τις προτιμήσεις του νοσηλευόμενου και τις διαθέσιμες θεραπείες (φαρμακευτική θεραπεία, ψυχοθεραπεία, άλλες βιολογικές θεραπείες). Τα τελευταία χρόνια ασχολούμαστε ιδιαίτερα με την ψυχογηριατρική, καθώς υπάρχουν αυξημένες ανάγκες και αιτήματα για βοήθεια σε ασθενείς τρίτης ηλικίας, με άνοια, οργανικά ψυχοσύνδρομα, γεροντική κατάθλιψη κ.λ.π. Γι’ αυτό και διαμορφώσαμε μια ειδική πτέρυγα, όπου νοσηλεύονται αποκλειστικά ασθενείς αυτής της ηλικιακής ομάδας.
Μετά την ξενάγηση μας στο χώρο είδαμε μια σύγχρονη προσεγμένη Ευρωπαϊκών προδιαγραφών κλινική. Ήταν κάτι που έλειπε από τη Δυτική Θεσσαλία θεωρείτε;
Θεωρώ ότι έλειπε, όπως λείπουν και άλλες μονάδες, ώστε τα Τρίκαλα να διαθέτουν ένα ολοκληρωμένο δίκτυο Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας. Στην πόλη μας βέβαια έχουμε την τύχη να λειτουργούν αρκετές Ψυχιατρικές δομές (Ψυχιατρικό τμήμα στο Νοσοκομείο, ιδιωτικές κλινικές, οικοτροφεία, κινητές μονάδες, δομές απεξάρτησης). Θεωρώ ότι όλες, παρά τις αντιξοότητες της εποχής, προσπαθούν σταδιακά να εκσυγχρονιστούν και να λειτουργούν βάσει των διεθνών προτύπων.
Τι θα συμβουλεύατε κάποιον που έχει στο οικογενειακό του περιβάλλον ένα άτομο με ψυχικές παθήσεις;
Θα τους συμβούλευα αρχικά να ξεπεράσουν το στίγμα και την προκατάληψη της ψυχικής νόσου. Θα πρέπει να κάνουν ακριβώς ό,τι θα έκαναν αν ο συγγενής τους αντιμετώπιζε οποιαδήποτε άλλη «σωματική» νόσο. Ν’ απευθυνθούν δηλαδή σ’ έναν ψυχίατρο το ταχύτερο δυνατό, αφού οι ψυχικές νόσοι είναι αντιμετωπίσιμες και μάλιστα το πρώτο διάστημα από την έναρξη των συμπτωμάτων είναι εξαιρετικά κρίσιμο για τη συνολική εξέλιξή τους. Οι συγγενείς θα πρέπει να συμμετέχουν ενεργά στη θεραπευτική διαδικασία. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να εκπαιδευτούν, ώστε να δημιουργήσουν το καλύτερο δυνατό οικογενειακό κλίμα, να κατανοήσουν την πορεία της νόσου και να αναγνωρίζουν νωρίς τα συμπτώματά κάποιας πιθανής υποτροπής. Τέλος, θα πρέπει να κατανοήσουμε όλοι ότι οι ψυχικά ασθενείς έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους άλλους ανθρώπους και μπορούν, με την κατάλληλη βοήθεια, να έχουν μια απόλυτα φυσιολογική ζωή.